Dlaczego rozdmuchany socjal w Polsce jest szkodliwy

Wysiłek przestaje się opłacać

Wyobraź sobie dwóch sąsiadów.

Janek jest singlem i pracuje na magazynie.

Wstaje codziennie o 6:00 i zarabia 3600 zł na rękę. 

Maciej nie pracuje – dostaje 800+ na trójkę dzieci (Brajan, Dżesika, Alan), zasiłek mieszkaniowy i inne dodatki.

Razem daje mu ponad 3000 zł miesięcznie – bez wstawania z łóżka.

Janek zaczyna się zastanawiać: „Po co się starać?”

To klasyczny przykład zaniku sprzężenia zwrotnego między wysiłkiem a nagrodą.

A bez tego gospodarka i społeczeństwo traci sens działania.

Ludzie przestają się rozwijać

W "Thinking, Fast and Slow" noblisty Daniela Kahnemana pokazano, jak ludzki mózg reaguje na natychmiastowe gratyfikacje.

Gdy ciężka praca nie przynosi wyraźnie większych korzyści niż bezczynność, system motywacyjny człowieka się rozpada.

Wyobraź sobie nastolatka z małego miasta. 

Zamiast iść do szkoły zawodowej czy technikum, wybiera siedzenie w domu – bo wie, że jego rodzice dostają socjal, a on za chwilę też będzie miał swoje świadczenia.

Kursy? Praca? Po co?

Gdy egzystencja jest gwarantowana, maleje motywacja do nauki, zdobywania zawodu czy rozwijania umiejętności.

W efekcie społeczeństwo staje się coraz mniej kompetentne – i mniej konkurencyjne.

Uzależnienie pokoleniowe

Jeśli dzieci dorastają w środowisku, gdzie nikt nie pracuje, model bezczynności staje się normą.

Badania pokazują, że młodzi z takich domów mają:

• Niższe aspiracje zawodowe.
• Gorsze wyniki edukacyjne.
• Większe ryzyko reprodukcji ubóstwa.

📌 Efekt: powstają całe grupy społeczne, które nigdy nie zetknęły się z etosem pracy.

Zanik ducha przedsiębiorczości

Nassim Taleb w "Skin in the Game" przypomina: tam, gdzie nie ma ryzyka – nie ma zaangażowania.

Socjal systemowo eliminuje ryzyko i odpowiedzialność.

Kiedy nie musisz się starać, bo państwo cię "uratowało" – to przestajesz rozwijać kompetencje, podejmować decyzje, przewidywać przyszłość.

To cichy rozpad ducha przedsiębiorczości.

Pasywność staje się strategią życiową

W "Nudge" Thalera i Sunsteina opisano zjawisko, że ludzie wybierają najłatwiejszą drogę.

Jeśli system premiuje bezczynność, wiele osób ją wybierze.

I zrobi to racjonalnie.

Wyobraź sobie kogoś, kto liczy:

"jeśli pójdę do pracy, stracę zasiłki, opłacę dojazd, nie będę miał czasu na rodzinę... więc po co?".

Rozrost biurokracji

Każdy program socjalny to nowy urząd, nowe procedury, nowe zatrudnienia.

Powstaje system, który istnieje tylko po to, by administrować sobą samym.

Zamiast inwestować w edukację, innowacje czy służbę zdrowia, państwo finansuje tysiące urzędników, formularzy i systemów.

Tłumienie przedsiębiorczości i inwestycji

Każda złotówka socjalu została wcześniej zabrana osobie produktywnej: przedsiębiorcy, specjaliście, pracownikowi.

To nie są darmowe pieniądze.

To transfer od pracujących do konsumujących.

Przykład:

Jeśli jesteś młodym właścicielem firmy i widzisz, że:

• płacisz wysokie ZUS-y,
• nie możesz zatrudnić pracowników przez koszty,
• a sąsiedzi żyją ze świadczeń bez stresu

... to możesz stracić motywację do działania.

Następuje efekt domina:

• mniej firm,
• mniej miejsc pracy,
• więcej ludzi zależnych od państwa,
• większy socjal i większe podatki.

Socjal jako narzędzie polityczne

Pomoc społeczna powinna być apolityczna i celowa.

Niestety w Polsce socjal stał się kartą przetargową w wyborach.

Każdy kolejny rząd obiecuje więcej: 500+, 800+, 13., 14., może i 15. emeryturę.

Nikt nie pyta: „czy nas na to stać?”.

Krótkoterminowy zysk polityczny ważniejszy jest niż długoterminowe bezpieczeństwo kraju.